Κακοποίηση των δύο φύλων και σύγχρονοι τρόποι αντιμετώπισης

Ρουμπίνη Γκόλφη , Αριέτα Μουστάκα

Η ΄΄κακοποίηση΄΄ είναι μια λέξη που συναντάμε και χρησιμοποιούμε σε μια απλή , καθημερινή μας κουβέντα, αλλά τι είναι αυτό που πραγματικά ορίζει την λέξη κακοποίηση και πως μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει εάν έχει υπάρξει θύτης η θύμα κακοποίησης κατά την διάρκεια της ζωής του ; ( Tracy,2012)

Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Gale Encyclopedia of Medicine , η λέξη κακοποίηση ορίζεται ως οποιαδήποτε ενεργεία που σκοπίμως βλάπτει η τραυματίζει άλλο άτομο. Εν ολίγοις, μια πράξη που έχει ως σκοπό να βλάψει κάποιο άλλο άτομο με οποιονδήποτε τρόπο ορίζεται ως διάπραξη κακοποίησης. Πολλές φορές όμως η συγκεκριμένη ενεργεία μπορεί να είναι δυσδιάκριτη λόγο της εμμεσότητας που μπορεί να έχει . Πιο συγκεκριμένα , η κακοποίηση μπορεί να γίνει με άμεσο αλλά και με έμμεσο τρόπο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι κακοποίησης που αναγνωρίζονται. Οι μορφές κακοποίησης περιλαμβάνουν : (Longe,2015)

•Ψυχολογική και συναισθητική κακοποίηση

Η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να περιλαμβάνει λεκτική επίθεση, κυριαρχία, έλεγχο, απομόνωση, γελοιοποίηση ή χρήση οικείων γνώσεων για υποβάθμιση (Follingstad, Coyne, & Gambone, 2005). Στόχος είναι η συναισθηματική και ψυχολογική ευημερία του θύματος και συχνά αποτελεί πρόδρομο για σωματική κακοποίηση (Κarakurt,Silver,2013).

•Οικονομική Κακοποίηση

Οικονομική κακοποίηση είναι όταν ένα άτομο περιορίζει την πρόσβαση σε χρήματα από ένα άλλο άτομο και συχνά συνοδεύεται παράλληλα με άλλες μορφές κακοποίησης. Αυτός ο τύπος κατάχρησης περιλαμβάνει δράσεις όπως διακοπή της πρόσβασης σε τραπεζικούς λογαριασμούς και έλεγχος σχετικά με την εργασία του άλλου ατόμου (αποφασίζει ποια δουλεία του αρμόζει) και συχνά συνδέεται με την οικονομική ανασφάλεια λόγω φύλου (Postmus,Hoge,2020).

•Σωματική Κακοποίηση

Αυτή η μορφή κακοποίησης εμφανίζει τα πιο εμφανή σημάδια. Η σωματική κακοποίηση είναι επίσης γνωστή ως εγχώρια κακοποίηση ή ενδο-οικογενειακή βία όταν εμφανίζεται μέσα σε στενές σχέσεις. Η σωματική κακοποίηση είναι οποιαδήποτε φυσική πράξη ή απειλή φυσικής πράξης που έχει σκοπό να βλάψει φυσικά ένα άλλο άτομο. Τα φυσικά στοιχεία όπως οι μώλωπες δεν χρειάζεται να υπάρχουν για την απόδειξη της σωματικής βίας (Rehan,Antfolk2017).

•Σεξουαλική Κακοποίηση

Η σεξουαλική κακοποίηση ορίζεται ως μια ανεπιθύμητη σεξουαλική δραστηριότητα κατά την όποια οι θύτες χρησιμοποιώντας βία ή απειλώντας εκμεταλλεύονται τα θύματα χωρίς την συγκατάθεση τους (Major,Cozzarelli,2000).

•Λεκτική Κακοποίηση

Η λεκτική κακοποίηση θεωρείται ως μια μορφή ψυχολογικής και συναισθηματικής κακοποίησης. Αυτός ο τύπος κακοποίησης συμβαίνει όταν ένας θύτης χρησιμοποιεί εξαιρετικά επικριτικές, απειλητικές ή προσβλητικές λέξεις που παρέχονται σε προφορική ή γραπτή μορφή και προορίζονται να βλάψουν, να υποτιμήσουν ή να τρομάξουν το θύμα (VandenBos,2007).

•Κακοποίηση & Κακομεταχείριση των ηλικιωμένων

Αυτό το είδος κακοποίησης συμβαίνει μεταξύ ενός ηλικιωμένου και ενός άλλου προσώπου , συνήθως νεοτέρου (πχ. Φροντιστή, συγγενή). Η κακοποίηση ενός ηλικιωμένου μπορεί να πάρει πολλές μορφές όπως συναισθηματική , χρηματική ακόμα και σωματική (Lachs,Pillemer,2004).

•Πνευματική Κακοποίηση

H πνευματική κακοποίηση περιστρέφεται γύρω από την πνευματικότητα ή τη θρησκεία ενός ατόμου. Περιλαμβάνει την επίθεση και την απαγόρευση στο σύστημα πεποιθήσεων κάποιου άλλου, την άρνηση πρόσβασης σε χώρους λατρείας (πχ. Εκκλησία) και διαπράττει εξαναγκασμό συγκεκριμένης θρησκευτικής ομάδας (Ward,2011).

Οι σημαντικότερες όμως επιπτώσεις της κακοποίησης βρίσκονται στην ψυχική υγεία

Ένα παιδί όπως και ένας ενήλικας που έχει υποστεί οποιαδήποτε είδους κακοποίηση σε μικρότερη ηλικία, είναι πιθανόν να αναπτύξει διαταραχές άγχους, κατάθλιψης , μετατραυματικής διαταραχής καθώς και έντονα συναισθήματα ενοχής. Όλες οι μορφές κακοποίησης είναι παράνομες, αν και οι μορφές που δεν έχουν κάποιο άμεσο αποτέλεσμα στην εμφάνιση του ατόμου(σωματική κακοποίηση) είναι δυσκολότερο να τις διακρίνουμε από κάποιες άλλες (Campbell,Thompson,2018).

Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι υψηλότερα σε άτομα με επιθετική συμπεριφορά. Περιοχές του εγκεφάλου όπως το λιμπικό σύστημα αλλά περισσότερο η αμυγδαλή ενεργοποιούνται από την τεστοστερόνη και συνδέονται άμεσα με την παθολογική επιθετικότητα(Lane,2011). Αυτές οι παλαιότερες παρατηρήσεις έχουν δημιουργήσει μια διάκριση μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς το φύλο όσον αφορά την προδιάθεση τους για βία (Goldstain,2003).Παρά τις χημικές και βιολογικές διαφορές ανάμεσα στα δυο φύλα όσων αφορά την επιθετικότητα , η θεωρία των ‘’Κοινωνικών Ρόλων’’ του Leonard Berkowitz μας εξηγεί μέσα από την ψυχολογική και κοινωνική του θεωρία το συγκεκριμένο φαινόμενο. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι άντρες και οι γυναίκες εκπαιδεύονται, παραδοσιακά, να εκτελούν διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους. Οι γονείς αγοράζουν όπλα και πιστολιά για αγόρια και κούκλες για κορίτσια. Οι γονείς είναι πιο πρόθυμοι να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν την επιθετική συμπεριφορά των αγοριών και όχι των κοριτσιών. Αυτή η έμμεση αλλά και άμεση κοινωνική μάθηση έχει ως αποτέλεσμα την λογικοποίηση και επισκίαση μιας πατριαρχικής επιθετικής μορφής συμπεριφοράς (Berkowitz,1993).

Βία κατά των γυναικών

Η κακοποίηση κατά των γυναικών ορίζεται ως κάθε πράξη που έχει ως σκοπό την βία και κακοποίηση με βάση το φύλο και ενδέχεται να προκαλέσει σωματική, ψυχολογική η σεξουαλική βλάβη και δυσφορία στις γυναίκες . Η κακοποίηση μπορεί να εφαρμοστεί μέσω διαφόρων συμπεριφορών όπως : απειλές, εξαναγκασμός, αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε σε δημόσιο η ιδιωτικό επίπεδο.Η βία κατά των γυναικών περιλαμβάνει την ενδο-οικογενειακή βία, τον γάμο των παιδιών, την εξαναγκαστική εγκυμοσύνη, τα εγκλήματα «πάθους».Η πλειοψηφία της βίας κατά των γυναικών διεξάγεται από στενούς εταίρους, όπως σύζυγοι, πατέρες ή λοιπούς συγγενείς. Επιπροσθέτως , σχετική μελέτη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για την ενδοοικογενειακή βία που διεξήχθη σε 10 χώρες, διαπίστωσε ότι πάνω από το 75% των γυναικών που είχαν σωματικώς ή σεξουαλικά κακοποιηθεί από την ηλικία των 15 ετών είχαν υποστεί κακοποίηση από έναν σύντροφο στο μέλλον(Ηall,2016).

Τα τελευταία χρόνια , έχει δοθεί μεγαλύτερη έμφαση και βαρύτητα σχετικά με την θυματοποίηση των γυναικών αγνοώντας και επισκιάζοντας το αντίστοιχο κοινωνικό θέμα της κακοποίησης κατά των αντρών . Μπορεί σε κάποιους να φαίνεται πρωτάκουστο ,αυτό οφείλεται στην έλλειψη ενημέρωσης και έρευνας (Bates,2019).

Ενώ στατιστικά, ο γυναικείος πληθυσμός φαίνεται να αναφέρει περισσότερες περιπτώσεις κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας, υπάρχουν πολλές περίπτωσης όπου ο ανδρικός πληθυσμός έρχεται αντιμέτωπος με το ίδιο φαινόμενο.

Το κυριότερο πρόβλημα στην κακοποίηση του ανδρικού πληθυσμού είναι πως λόγω της πατριαρχικής μορφής της κοινωνίας, οι άνδρες δεν έχουν το θάρρος και τις ίδιες ευκαιρίες αντιθέτως με το γυναικείο φύλο για να εκφραστούν.

Πιο συγκεκριμένα, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανδρών που θα πέσουν θύματα κακοποίησης, είτε θα απευθυνθούν σε κάποια ανώτερη αρχή η οποία θα τους υποτιμήσει ή ακόμη χειρότερα θα μπουν στη θέση του θύτη, είτε δε θα το αναφέρουν καθόλου. Καθώς η κοινωνία ήταν και είναι ακόμη ανδροκρατούμενη και η υπόληψη για τους άνδρες είναι πολύ υψηλότερη από τις γυναίκες, η ανδρική κακοποίηση φαίνεται να είναι άκρως αμφιλεγόμενη ακόμη και σήμερα(Adebayo, A. A., 2014), καταλήγοντας στο ότι η κακοποίηση απέναντι στους άνδρες περνά απαρατήρητη και πολλές φορές δε δίνεται η ιδία σημασία σε σύγκριση με τη γυναικεία κακοποίηση, καθώς δεν υπάρχουν αρκετές αναφορές κακοποιημένων ανδρών λόγω ντροπής και φόβου.(Barber,C.F.,2008)

Τρόποι Αντιμετώπισης και Θεραπείας

Τι μπορεί να γίνει όμως έτσι ώστε το φαινόμενο ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης να μειωθεί η ακόμα και να εξαλειφθεί;

Έρευνες δείχνουν πως η θεραπεία μεταξύ ενός ζευγαριού φαίνεται να λειτουργεί καθώς εστιάζει ταυτόχρονα και σε παρεμβάσεις μεταξύ συντρόφων που ενώ τα επίπεδα σύρραξης είναι υψηλά, δεν έχουν φτάσει σε σημεία κακοποίησης, αλλά και σε ζευγάρια τα όποια έχουν υποστεί κακοποίηση και στο πως μπορούν να συνεχίσουν στο μέλλον.(Stith, S.

M., McCollum, E. E., & Rosen, K. H., 2011).

Σύμφωνα με τον Kimmel (2002), ο όρος ''συμμετρία του γένους'' έχει δημιουργηθεί έτσι ώστε να αναγνωριστεί η σημαντικότητα της κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας ανάμεσα και στα δυο φύλα. Έρευνες δείχνουν πως η αναζήτηση βοήθειας από τους άνδρες είναι άμεσα επηρεασμένη από κοινωνικούς παράγοντες καθώς υπερτονίζουν την φυσική ικανότητα των ανδρών να απωθήσουν τη βία, αλλά και την κοινωνικό-οικονομική προσδοκία που υπάρχει απέναντι τους για το ότι είναι ικανοί να λύσουν μονοί τους τα προβλήματα τους με την οικονομική και σωματική τους ικανότητα.

Ένας ακόμη τρόπος για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της κακοποίησης λοιπόν, είναι η αλλαγή στην αντίληψη των ανθρώπων για το πως αυτή δουλεύει. Όπως αναφέρθηκε προηγούμενος, εάν η συμμετρία του γένους γίνει αντιληπτή και το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων αντιληφθεί ότι κακοποίηση μπορεί να υπάρξει και στα δυο φύλα, γυναίκες αλλά και άνδρες θα αισθανθούν πιο άνετα να εκφράσουν το αν έχουν βρεθεί θύματα κακοποίησης και θα είναι πιο ενεργοί στο να αντιμετωπίσουν αυτή τη κατάσταση (Straus, M. A. (2009).

CBT Θεραπεία

Μια θεραπεία η όποια φαίνεται να είναι ικανή να έρθει αντιμέτωπη με την κακοποίηση και χρησιμοποιείται ενεργά από θεραπευτές τα τελευταία 20 χρόνια παγκοσμίως, είναι η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία, η όποια μπορεί να απευθυνθεί και σε θύματα αλλά και σε θύτες ενώ ταυτόχρονα μπορεί να δουλέψει είτε ατομικά είτε με ζευγάρια. Πιο συγκεκριμένα η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θύματα που αντιμετωπίζουν μετατραυματικό στρες , άγχος και κατάθλιψη από περιπτώσεις κακοποίησης.

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να αναφέρουμε , πως η ισότητα ανάμεσα στα δυο φύλα πρέπει να γίνει αντιληπτή καθώς το φαινόμενο της βίας δεν κάνει εξαιρέσεις με βάση φύλο , θρησκεία , κουλτούρα. Επιπρόσθετα, όσοι άνθρωποι έχουν πέσει θύματα κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας είναι σημαντικό να μην αισθάνονται μόνοι τους, και να βρουν τη δύναμη για να απευθυνθούν σε ανώτερες αρχές οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν αλλά και σε δικά τους άτομα τα όποια εμπιστεύονται και δεν θα υπάρχει χώρος για αλλά αρνητικά συναισθήματα και ντροπή.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Adebayo, A. A. (2014). Domestic violence against men: Balancing the gender issues in Nigeria. American Journal of Sociological Research, 4(1), 14-19.

Barber, C. F. (2008). Domestic violence against men. Nursing Standard (through 2013), 22(51), 35.

Bates, E., & Poynton, M. (2019). Women’s use of non-lethal violence against men.

Berkowitz, L. (1993). Aggression: Its causes, consequences, and control. Mcgraw-Hill Book Company.

Campbell, A. M., Thompson, S. L., Harris, T. L., & Wiehe, S. E. (2018). Intimate partner violence and pet abuse: Responding law enforcement officers’ observations and victim reports from the scene. Journal of interpersonal violence, 0886260518759653.

Davis, R. L. (2008). Domestic violence: Intervention, prevention, policies, and solutions. CRC Press.

Follingstad, D. R., Coyne, S., & Gambone, L. (2005). A representative measure of psychological aggression and its severity. Violence and victims, 20(1), 25-38.

Goldstein, J. S. (2003). War and gender: How gender shapes the war system and vice versa. Cambridge University Press.

Hall, L. (2016). Female Perpetrated Domestic Abuse: A Study Exploring the Hidden Experiences of Male Victims through a Thematic Analysis of Online Blogs.

Karakurt, G., & Silver, K. E. (2013). Emotional abuse in intimate relationships: the role of gender and age. Violence and victims, 28(5), 804-821.

Lachs, M. S., & Pillemer, K. (2004). Elder abuse. The Lancet, 364(9441), 1263-1272.

Lane, S. D., Kjome, K. L., & Moeller, F. G. (2011). Neuropsychiatry of aggression. Neurologic clinics, 29(1), 49.

Longe, J. L. (2015). The Gale encyclopedia of medicine.

Major, B., Cozzarelli, C., Horowitz, M. J., Colyer, P. J., Fuchs, L. S., Shapiro, E. S., ... & Waldo, C. R. (2000). Encyclopedia of psychology: 8 volume set.

Postmus, J. L., Hoge, G. L., Breckenridge, J., Sharp-Jeffs, N., & Chung, D. (2020). Economic abuse as an invisible form of domestic violence: A multicountry review. Trauma, Violence, & Abuse, 21(2), 261-283.

Rehan, W., Antfolk, J., Johansson, A., Jern, P., & Santtila, P. (2017). Experiences of severe childhood maltreatment, depression, anxiety and alcohol abuse among adults in Finland. PLoS one, 12(5).

Stith, S. M., McCollum, E. E., & Rosen, K. H. (2011). Couples therapy for domestic violence: Finding safe solutions.

Straus, M. A. (2009). Gender symmetry in partner violence: Evidence and implications for prevention and treatment.

Tracy, N. (2012, July 29). Types of Abuse: What are the Different Forms of Abuse?, HealthyPlace. Retrieved on 2020, April 2 from https://www.healthyplace.com/abuse/abuse-information/types-of-abuse-what-are-the-different-forms-of-abuse

VandenBos, G. R. (2007). APA dictionary of psychology. American Psychological Association.

Ward, D. J. (2011). The lived experience of spiritual abuse. Mental Health, Religion & Culture, 14(9), 899-915.