Μοναξιά και απομόνωση

Πως αισθάνεται ένα άτομο όταν βιώνει την μοναξιά και τι μπορεί να κάνει για να μειώσει αυτό το αίσθημα;

Συγγραφείς:

1) Ιωάννης Σαβόγλου - Σαβόπουλος,

2) Αριέτα Μουστάκα

τελειόφοιτοι Bsc, Ψυχολογίας

Τι είναι αυτό που ονομάζουμε μοναξιά και απομόνωση;

• Μοναξιά

Η μοναξιά έχει χαρακτηριστεί ως η αντίληψη που έχει το άτομο να αισθάνεται απομονωμένο τόσο από άλλους ανθρώπους, όσο και από τον κοινωνικό του περίγυρο (Rook, 1984).

Είναι ένα υποκειμενικό αρνητικό συναίσθημα και σχετίζεται με την απουσία του κοινωνικού περιβάλλοντος και με την απουσία ενός επιθυμητού συντρόφου (Valtorta & Hanratty, 2012).

Πιο συγκεκριμένα, η μοναξιά χαρακτηρίζει την ασυμφωνία που υπάρχει ανάμεσα στις επιθυμητές κοινωνικές σχέσης που έχει ένα άτομο με άλλους ανθρώπους, σε σύγκριση με την πραγματική ποιότητα και ποσότητα των ήδη κοινωνικών σχέσεων που υπάρχουν (Perlman & Peplau, 1981).

• Απομόνωση

Από την άλλη μεριά, η απομόνωση αντικατοπτρίζει την έλλειψη ουσιαστικής επαφής που έχει το άτομο με τον κοινωνικό του περίγυρο και με την έλλειψη κοινωνικών επαφών και αλληλεπιδράσεων με κοντινά του πρόσωπα, όπως οικογένεια και φίλοι (Victor et al., 2000; Valtorta & Hanratty, 2012).

Μπορεί να χαρακτηριστεί η μοναξιά ως κάτι θετικό;

O Moustakas (1961), είχε αναφερθεί στην διαφορά ανάμεσα στην θετική και αρνητική μοναξιά. Περιέγραψε, πως η θετική μοναξιά (υπαρξιακή μοναξιά) είναι μια οικειοθελής απόσυρση του ατόμου από τις καθημερινές ενοχλήσεις της ζωής, με γνώμονα υψηλότερους στόχους όπως η αντανάκλαση (να καταλάβει το άτομο καλύτερα τον εαυτό του και να μην εκφράζει σκέψεις που έχουν προέλθει από άλλους παρατηρητές) και ο διαλογισμός. Το χαρακτηρίζει ως αναπόφευκτο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, η οποία εμπεριέχει περιόδους αυτο-αντιμετώπισεις για το άτομο και στο τέλος το οδηγεί σε ένα μονοπάτι αυτό-ανάπτυξης. Από την άλλη, η αρνητική μοναξιά (αγχώδης μοναξιά) προέρχεται από την βασική αποξένωση του ατόμου από άλλους ανθρώπους.

• Η επικράτηση της μοναξιάς

Έρευνες έχουν δείξει πως στον Δυτικό πολιτισμό, ένα ποσοστό 8% βιώνει έντονη μοναξιά και ένα 20% βιώνει μέτρια με ήπια μοναξιά. Επίσης αναφέρει πως το φαινόμενο της μοναξιάς, είναι παρόν σε όλο το τμήμα του ανθρώπινου πληθυσμού και σε αρκετές περιπτώσεις είναι κάτι το προσωρινό, ενώ σε μερικά άτομα μπορεί να διαρκέσει για περισσότερο διάστημα. Πρέπει επίσης να σημειωθεί, πως η μοναξιά διαφέρει αναλόγως τα κοινωνικό-δημογραφικά στοιχεία, καθώς και άλλα χαρακτηριστικά του εν λόγο πληθυσμού (de Jong Gierveld, Van Tilburg & Friedman, 2016).

Επιπροσθέτως, έρευνες υποδεικνύουν πως η μοναξιά συνδέεται με παράγοντες όπως την ηλικία, το φύλλο, την οικογενειακή κατάσταση, καθώς και με την υγεία του ατόμου και την ανεξαρτησία του στις καθημερινές του δραστηριότητες (Ferreira-Alves, Magalhães Viola & Simoes, 2014). Επιπλέον, η μοναξιά μπορεί να παρατηρηθεί σε διάφορα ηλικιακά στάδια ενός ανθρώπου, όπως σε νέα άτομα ηλικίας 18-22 ετών, αλλά και σε ηλικιωμένα άτομα (Poscia et al., 2018; Bessaha et al., 2019).

• Πως γίνεται να μειωθεί το αίσθημα της μοναξιάς;

Όσο αναφορά τους τρόπους με του οποίους μπορούμε να μειώσουμε την μοναξιά, έρευνες έχουν δείξει πως αυτό γίνεται με το:

1. Να αυξάνουμε την ποιότητα και την ποσότητα των σχέσεων μας μέχρι εκεί που το επιθυμούμε.

2. Να περιορίζουμε τα πρότυπα των σχέσεων μας στο επίπεδο της πραγματικότητας.

3. Μειώνοντας τις συνέπειες λόγο της ασυμφωνίας που υπάρχει, δηλαδή με την αποδοχή των συναισθημάτων μας και βλέποντας τι σημαίνει για εμάς αυτή η υποκειμενική αντίληψη της μοναξιάς.

(de Jong Gierveld, Van Tilburg & Friedman, 2016).

---

• Επιπτώσεις μοναξιάς και απομόνωσης (σε κατάσταση επιδημίας-πανδημίας)

Το αίσθημα μοναξιάς, και η απομόνωση όπως είδαμε πιο πάνω είναι ένα φαινόμενο το όποιο μπορεί να συναντήσει ο κάθε άνθρωπος στη ζωή του, για πολλούς και διαφορετικούς λογούς. Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο του 2019, λίγο μετά το ξέσπασμα του COVID-19 και τις οδηγίες για περιορισμό της κυκλοφορίας στους εξωτερικούς χώρους, και αποφυγή της επαφής με συνανθρώπους, η μοναξιά και η απομόνωση φάνηκαν να αυξάνονται δραματικά.

Όπως έχουμε δει στο παρελθόν με άλλους ιούς (SARS), άτομα που βρέθηκαν θετικά στον ιό, ή ακόμη και άτομα που εξεργαζόντουσαν με ασθενείς, φάνηκε να ανεβάζουν ψηλά ποσοστά άγχους και στρες αργότερα στη ζωή τους. Επιπλέον, έρευνες έδειξαν ότι όχι μόνο άνθρωποι βρέθηκαν να έχουν αυξημένα επίπεδα άγχους και στρες, αλλά ακόμη, ψυχικές διαταραχές όπως μετατραυματικό στρες (PTSD), αϋπνία (insomnia), αλλά και κατάθλιψη, ήρθαν στην επιφάνεια.

Κατά τη διάρκεια σημαντικών μεταδοτικών ασθενειών, η καραντίνα μπορεί να είναι απαραίτητο προληπτικό μέτρο, όμως τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά συναισθήματα και τη μοναξιά της απομόνωσης;

• Σωστή ενημέρωση και διάθεση κατάλληλων προμηθειών.

Είναι σημαντικό να υπάρχει σωστή ενημέρωση και όχι παραπληροφόρηση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Για παράδειγμα, θα ήταν καλό να υπάρχει ενημέρωση ναι μεν από διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά ταυτόχρονα να υπάρχει η ικανότητα για διασταύρωση σωστών πληροφοριών από τις λανθασμένες, ακούγοντας πάντα τις συμβουλές των ειδικών, όπως οι γιατροί και οι επιστήμονες.

Σε περίπτωση που άτομα έχουν στην διάθεση τους μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επιθυμούν να ενημερωθούν μέσω αυτόν, θα ήταν καλό να αναζητούν έρευνες βασισμένες σε επιστημονικές πήγες έτσι ώστε να εξετάζουν και να αντιλαμβάνονται την ενημέρωση από την παραπληροφόρηση. Επίσης, θα ήταν καλό να αποφεύγετε η διαρκείς πληροφόρηση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης 24 ώρες το 24ωρο, καθώς προκαλούν επιπρόσθετο άγχος και ανησυχία. Για αυτό είναι σημαντικό να υπάρχει ενημέρωση από αξιόπιστες πήγες.

Ακόμη, άτομα που μένουν στο σπίτι λόγο καραντίνας, φαίνεται στατιστικά να ανεβάζουν επίπεδα άγχους για ενδεχόμενη μόλυνση από τον ιό. Για να καταπολεμηθεί αυτή η κατάσταση, θα ήταν καλό να τηρούνται τα μέτρα προστασίας εναντία του ιού, τα οποία είναι διαθέσιμα και προσβάσιμα σε όλους. Ακόμη, είναι σημαντικό να έχουν όσο το δυνατό περισσότεροι, συγκεκριμένες προμήθειες για την προσωπική τους υγιεινή όπως αντισηπτικά.

• Μείωση πλήξης και βελτίωση επικοινωνίας.

Καθώς βρισκόμαστε σε μια εποχή, που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν καταλάβει ένα πολύ μεγάλο μέρος της καθημερινότητας μας, είναι σημαντικό να τα χρησιμοποιήσουμε για να αντιμετωπίσουμε την πλήξη και να γεμίσουμε τον ελεύθερο χρόνο που έχουμε, επικοινωνώντας με τα αγαπημένα μας · άτομα μέσω βίντεο-κλήσεων, και γενικότερης επικοινωνίας έτσι ώστε να μειωθούν τα επίπεδα άγχους και μοναχικότητας (Brooks et al., 2020).

Πιο συγκεκριμένα, έρευνες κατά τα χρόνια έχουν δείξει ότι, παρεμβάσεις μέσο μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχουν βοηθήσει άτομα να αντιμετωπίζουν τη μοναξιά και για αυτό θα ήταν καλό να δοκιμαστούν περεταίρω παρεμβάσεις, για να βοηθηθούν ακόμη περισσότεροι. (Choi, M., Kong, S., & Jung, D., 2012).

Δημιουργικότητα και προσωπικό όφελος

• Ένας ακόμη τρόπος για να αντιμετωπιστεί η μοναξιά και η απομόνωση, είναι η προσωπική υποστήριξη του καθενός, στον εαυτό του. Έρευνες δείχνουν πως ασκήσεις και δραστηριότητες που κινούν το ενδιαφέρων των ατόμων, βοηθούν τα άτομα να αντιμετωπίζουν το άγχος και το στρες, ειδικά σε καταστάσεις καραντίνας.

Γίνε ο δικός σου υποστηριχτής.

Ένας ακόμη πρακτικός τρόπος χαλάρωσης είναι οι ευχάριστες δραστηριότητες ανάμεσα σε στρεσογόνες καταστάσεις. Για παράδειγμα, άτομα που πρέπει να εργάζονται από το σπίτι και παίρνουν πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή τους, θα ήταν καλό να έχουν διάφορες δραστηριότητες οι οποίες τους κινούν το ενδιαφέρον, όπως για παράδειγμα, ένας περίπατος ή το διάβασμα βιβλίων.

Πολύ σημαντικό επίσης είναι πέρα από την επικοινωνία μας μέσω των μέσων κοινωνικοποίησης, τα άτομα να εκφράζουν και να συζητούν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους με τους αγαπημένους τους ανθρώπους έτσι ώστε το αίσθημα της μοναξιάς να κατευναστεί.

Επιπρόσθετα, θα ήταν καλό τα άτομα να διατηρούν μια θετική στάση και θετική σκέψη απέναντι στις καταστάσεις.

Αυτό μπορεί να γίνει μέσω ημερολογίων όπου τα άτομα έρχονται σε επαφή με τον εαυτό τους και μπορούν να είναι ευγνώμων για τις θετικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν. Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για άτομα τα οποία μένουν μόνα τους και δε μπορούν να έρθουν σε επαφή με κανέναν συνάνθρωπο τους, να διατηρούν μια επαφή με τον ίδιο τους τον εαυτό.

Κατανόηση ανθρωπιάς και συλλογικότητας

Τέλος, ίσως το πιο σημαντικό από όλα τα μέτρα αντιμετώπισης, είναι το να κατανοήσουμε, ότι προληπτικά μέτρα όπως η καραντίνα, η οποία γίνεται εθελοντικά και όχι καταναγκαστικά, είναι ένα μέτρο όχι μόνο για να προστατεύουμε τους εαυτούς μας, αλλά πιο σημαντικό για να προστατευτούμε σαν είδος.

Ζούμε έναν συλλογικό αγώνα, οπού όλοι μας, βρισκόμαστε στη θέση να προστατεύσουμε ο ένας τον άλλον, για την επιβίωση μας. Το να αντιληφθούμε ότι ο αγώνας αυτός, είναι παγκόσμιος, είναι τόσο σημαντικό καθώς πρόκειται για την ζωή όλων. Με το να δουλεύουμε αλτρουιστικά και όχι εγωιστικά, ο αγώνας μας γίνεται ολοένα και πιο μη στρεσογόνος, ολοένα και πιο μη μοναχικός (Samhsa, Taking Care of Your Behavioral Health., https://store.samhsa.gov/system/files/sma14-4894.pdf).

Βιβλιογραφία

1. Bessaha, M. L., Sabbath, E. L., Morris, Z., Malik, S., Scheinfeld, L., & Saragossi, J. (2019). A systematic review of loneliness interventions among non-elderly adults. Clinical Social Work Journal, 1-16.

2. Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. The Lancet.

3. Choi, M., Kong, S., & Jung, D. (2012). Computer and internet interventions for loneliness and depression in older adults: a meta-analysis. Healthcare informatics research, 18(3), 191-198.

4. de Jong Gierveld, J., Van Tilburg, T. G., & Friedman, H. S. (2016). Social isolation and loneliness. Encyclopedia of mental health, 4(2), 175-178.

5. Ferreira-Alves, J., Magalhães, P., Viola, L., & Simoes, R. (2014). Loneliness in middle and old age: Demographics, perceived health, and social satisfaction as predictors. Archives of gerontology and geriatrics, 59(3), 613-623.

6. Moustakas, C. E. (1961). Loneliness. New York, NY: Prentice Hall.

7. Perlman, D., & Peplau, L. A. (1981). Toward a social psychology of loneliness. Personal relationships, 3, 31-56.

8. Poscia, A., Stojanovic, J., La Milia, D. I., Duplaga, M., Grysztar, M., Moscato, U., ... & Magnavita, N. (2018). Interventions targeting loneliness and social isolation among the older people: An update systematic review. Experimental gerontology, 102, 133-144.

9. Rook, K. S. (1984). Research on social support, loneliness, and social isolation: Toward an integration. Review of Personality & Social Psychology.

10. Valtorta, N., & Hanratty, B. (2012). Loneliness, isolation and the health of older adults: do we need a new research agenda?. Journal of the Royal Society of Medicine, 105(12), 518-522.

11. Victor, C., Scambler, S., Bond, J., & Bowling, A. (2000). Being alone in later life: loneliness, social isolation and living alone. Reviews in Clinical Gerontology, 10(4), 407-417.

12. https://store.samhsa.gov/system/files/sma14-4894.pdf